Hava güzeldi. İmam ikindi namazını kıldırmış caminin bahçesine oturmuştu. Bahçe çok güzeldi. Bir köşede açan güllerin mis  gibi Muhammedi kokusu etrafa yayılıyordu. Kuşlar ağaçlarda cıvıldaşıyordu. Tatlı bir rüzgar serinlik veriyordu. Cemaat namazdan dağılmış işine gücüne gitmişti.  Fakat Hoca’nın bir derdi vardı. Kalbinde ince bir sızı, bir buruk hüzün vardı. Dalıp dalıp gidiyordu. Bu yurtlar bizimdi. Ata ve dedelerimizden kalmıştı. Dedelerimiz cephelerde harp yaparken, vatan için can verirken ninelerimiz,  annelerimiz köylerinde tarlaları ekerdi. Bağa bahçeye bakardı. O sıkıntılar  tatlı gelirdi. Bir yaşama sevinci olurdu içlerinde. Askerler besleyecek, devlete  vergi verilecek devlet devam edecekti. Bütün bu mahrumiyet içinde vatan, namus,  din için çalışmaların gayret ve heyecanı duyuluyor, canu gönülden çalışılıyordu.  O atalar, dedeler namazını kılardı. Zekatlarını verir, sadaka ve komşu hakkını gözetirlerdi. Hastalara bütün köylü bakardı. Düşeni bütün komşular kaldırırdı. Kimsesizler, kimselilerden daha iyi bakılırdı. Pişen yemek sofraya gelmeden önce  hasta ve fakirlerin payı giderdi. Garip guraba sonum nasıl olacak diye  düşünmezdi. Çünkü alemlerin efendisi “Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir” buyurmuştu.

Bu güzide, şerefli, dünyalar güzeli emir, ne güzel emirdi.  Müslümanlar bu emri yerine getirince sevap alırdı. Allah’ı ve O’nun pak  Resul’ünü memnun etmiş olurdu. Babalarımız ne güzel yardımlaşırdı diye iç çekti imam. Komşuya ikram edemeyeceği bir yiyeceği gizli yerdi. Olmayanların canı çekmesin diye. Güzel elbiselerini bayram gayrisi giymezdi, olmayanlar eziklik  duymasın diye. Övünmek, böbürlenmek, caka satmak düşüklük sayılırdı. Bu  düşüklüğü yapan olmazdı. Şimdiki gibi kasılıp, kibirlenen olmazdı. Tevazu o  güzide ecdadı ne de güzelleştirirdi. Büyükler küçükleri severdi. Küçükler de  büyüklere saygıda kusur etmezdi. Onlardan yükseğe oturmazdı. Baş köşeye yaşlılar  otururdu. Yaşlılar konuşurdu. Küçükler dinlerdi. Söz vermeden konuşulmazdı. Kapılar kilitlenmezdi. Yolda düşürülen bir eşya bilinirse sahibine götürülürdü.  Bilinmezse tellal edilirdi. Lahuti bir yardımlaşma, saygı, sevgi ve muhabbet  vardı. İşi yetişmeyene karşılıksız yardım edilirdi. Geride kalan elinden  tutulurdu. Tarla biçmede geç kalanlara, işi bitenler arka çıkardı. Birer ikişer  gün çalışıverirlerdi. Bu İslami yardımlaşma ve güzel ahlak ile sanki dünya da  bir cennet idi. Hoca oturduğu yerden etrafa baktı. Yolda giderken bir şey  yiyenlere acı acı baktı. Ayakta yemek yenmez. Besmelesiz yenmez. Gezerek ,  dökülerek saçılarak yenmez. Birilerine göstere göstere bir şey yenmez. Anneleri  öğretmez mi? Diye içi yandı. İnsanların selamsız, sabahsız asık suratlı yürümeleri, saygısız hareketleri, büyüğün küçüğün unutulması çok zoruna gidiyordu. Namaz kılanların bile hata yapmaları günah işlemeleri çok zoruna  gidiyordu.Acaba biz mi görevimizi yapamıyoruz, dualarımız mı kabul olmuyor,  haram yediğimizden ibadetler tesir etmiyor mu? Diye acı ve eziklik içinde daldı gitti.

Namaz insanları kötülükten alıkoyması lazım. Bu Allah beyanıdır. Acaba  nerede hata yapıyoruz diye irkildi, hüzünlendi. Gözlerinden gelen iki damla yaşı sildi. “Allah’ım bu milletin ataları Müslüman. İslam’a hizmet etmişler. Dinin  için can vermişler. Şimdi ise dinden, edepten uzak perişan bir haldeler.  Cumartesi günü havra günü. Yahudi ibadet eder biz tatil yaparız. Pazar kilise  günü hırıstiyan kiliseye gider biz tatil yaparız. Cuma bizim ibadet günümüz.  Bizim bayramımız. Eskiden atalarımız o gün çalışmazmış. Cuma sabahı kalkılır,  Yasinler okunur, mezar ziyaretleri yapılır, bayram havasında Cuma kılınırmış. Müslüman’ım diyen millet bunu unutmuş. Unutturmuşlar. Bön bön bakıyoruz da şuurlanamıyoruz diye üzüldü imam. Bu hastalık nedir yarabbi diye ağladı. Tuvalette üzerimize pislik sıçramasına mı dikkat etmiyoruz. Yoksa guslümüz ve  abdestimiz mi noksan. Abdest alırken kuru yerlerimiz mi kalıyor. Namaz sure ve dualarını yanlış mı okuyoruz? Hatalı okuyanlara hatalarını söyleyince  küsüyorlar. Utanıyorlar.Halbuki memnun olmaları lazım. Namazda tadili erkanı mı tam yapmıyorlar? Yediklerine haram mı karışıyor? Midede haram olunca ibadet  kabul olmaz. Kabul olmayan ibadet te sahibine fayda vermez. Ziynetlerini  saklamayı yani örtünme ve tesettürü mü anlatamadım Müslüman hanımlara?  Osmanlı’nın altı yüz yirmi dört senesinde yedi veya sekiz boşanma varken, şimdi  senede yüz binlere yaklaşan boşanma fecaati acaba tesettür ve mahremiyeti  anlatamadığımızdan mı? Hoca düşündükçe kahırlanıp üzüldü. Ben imam olarak bu  cemaata doğruları anlatmam lazım. Yoksa aldığım maaş helal olmaz diye iniledi.  Yarın mahşerde yüz karalığı ne kötü diye düşündükçe içi doldu. Allah’a nasıl  hesap veririm diye irkildi. Rasulullah’ın huzurunda yüzün yere bakması, mahçup  olmak ne acı diye düşündü. Cemiyetin bu kötüye gidişine çok üzülüyordu.

Akraba  ilişkileri her Cuma hutbesinde anlatılıyordu.” Ey Müslümanlar Allah adaletli  olmanızı, ihsan sahibi olmanız, yakınlarınıza ikram ve ihsanlarda bunmanızı emreder” sözünü söylüyordu. Yine de akrabalık ilişkileri gitgide zayıflıyordu.  Akraba akrabaya alay ile bakıyordu. Hasetlik ediyordu. Düşeni kaldırmak, hayrına  dua etmek şöyle dursun kötülüğünü istiyordu. Yüzünden olmasa da içinden beddua  ediyordu. Bazen de şeytana uyarak, şeytana ibadet ederek akrabalarına sihir ve  büyü yapıyor veya yaptırıyordu. Sihir büyü şeytan ameliydi. Büyük günahlardandı. Allah sanki yaptığından habersizdi. Bir sebep ile yaptıkları gizli düşmanlıklar  sanki açığa çıkmayacaktı. Sanki yaptıklarını Allah(Haşa) bilmiyor, görmüyordu.  Solundaki melek sanki yazmıyordu. Ahrette kepaze olmayacaktı sanki. Bütün bunlarda benim de dolaylı hatam vardır diye düşününce daha da üzüldü imam. Bu  insanlara ne yapıp yapıp doğruları anlatmalıydım. Doğruları bünyeleri kabul  etmeyecek kadar haram ile bozulmuşsa dua etmeliydim diye düşündü. Peygamberimiz  Taifliler’e anlatmıştı doğruları. Onlar peygamberimizi taşlamıştı. Ben de  anlatmalıydım. Sonra bunlar müşrik değil ki. Dini, itikadı, ibadeti,  güzellikleri unutturulmuş Müslümanlar. En iyisi dua etmeliydi. Din kardeşinin diğer kardeşi için yaptığı dua kabul olurdu. Bir kişi diğer kardeşi hesabına  günahsız ağız sayılırdı. Duası kabul olursa, anca onları Allah düzeltirdi.  Kalpleri çeviren Allahtı. Peygamberi zişanımız da sabahlara kadar ümmeti diye  inlerdi. Biz de böyle yapmalıyız dedi. Saatine bakınca vaktin ilerlemiş olduğunu  gördü. Mahzun mahzun yerinden kalktı. Akşam namazı için hazırlığa başladı